ΦΑΡΜΕΣ / ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ – Υπάρχουν ελπίδες ανάκαμψης του κλάδου στην Ελλάδα;

Γράφει ο Οδυσσέας Χριστοδούλου

Τα στοιχεία των πρόσφατων ερευνών⁽¹⁾ στον κλάδο της κτηνοτροφίας (φάρμες ζώων και πουλερικών) δείχνουν ότι 31.000 κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις έκλεισαν μέσα στην τετραετία 2014-2018, ενώ το εισόδημα των κτηνοτρόφων δέχεται καθημερινά πιέσεις:

• από τη μείωση των τιμών,
• από την αύξηση του κόστους παραγωγής και
• από τις αλλεπάλληλες φορολογικές επιβαρύνσεις.

Ως αποτέλεσμα, ο κτηνοτροφικός κλάδος βρίσκεται σήμερα σε βαθιά ύφεση και το εισόδημα των κτηνοτρόφων έχει συρρικνωθεί δραματικά εξαιτίας της συνεχούς ανόδου του κόστους παραγωγής (τιμές ζωοτροφών, κτηνιατρικών φαρμάκων, εφοδίων, ΦΠΑ κλπ.) και της συνεχούς μείωσης των τιμών παραγωγού σε κρέας και γάλα.  Οι αθρόες εισαγωγές γάλατος και οι παράνομες ελληνοποιήσεις κρέατος επιτείνουν τις πιέσεις αυτές.

Από τις 110.000 κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις που υπήρχαν το 2014, το 2018 έμειναν λιγότερες από 79.000 (μείωση άνω του 28,18%).

Από τη μία πλευρά, η κυβέρνηση τα χρόνια αυτά:

1. φορολόγησε τους κτηνοτρόφους από το πρώτο ευρώ των κοινοτικών ενισχύσεων,
2. αύξησε τους συντελεστές φορολογίας του εισοδήματός τους από 22%-45%,
3. υπερδιπλασίασε τις ασφαλιστικές τους εισφορές,
4. αύξησε την προκαταβολή φόρου και την εισφορά αλληλεγγύης,
5. κατάργησε την επιστροφή του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης για το αγροτικό πετρέλαιο και
6. κατάργησε τον υπολογισμό των ασφαλιστικών τους εισφορών ως έξοδα.

Από την άλλη πλευρά:

1. Δεν προκήρυξε το μέτρο M16 για τα συνεργατικά σχήματα (προϋπ. €97 εκ.), ενώ το Μέτρο Μ9 (προϋπ. €25 εκ.) για τη σύσταση Ομάδων Παραγωγών, Κοινοπραξιών και Διεπαγγελματικών Οργανώσεων στον τομέα της κτηνοτροφίας προκηρύχθηκε με 3,5 χρόνια καθυστέρηση.
2. Δεν προκήρυξε το Μέτρο 2 για τις συμβουλευτικές υπηρεσίες  (προϋπ. €125 εκ.), το Μέτρο 1 για τις δράσεις μετάδοσης γνώσεων και ενημέρωσης (προϋπ. €70 εκ.) και το Μέτρο 4 για τη συνεργασία για την προώθηση της καινοτομίας (προϋπ. €60εκ.).
3. Καθυστέρησε επ’ αόριστον την έγκριση του φάκελου για τη σύσταση της Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Φέτας.
4. Εξάντλησε την κοινοτική εξισωτική αποζημίωση των €950 εκ., που είχε διασφαλιστεί για την περίοδο 2015-2020 από τον Καν. ΕΕ 1378/23.12.2014 για γεωργούς και κτηνοτρόφους που δραστηριοποιούνται επαγγελματικά σε ορεινές και μειονεκτικές περιοχές, κι έτσι τώρα δεν υπάρχουν διαθέσιμα κονδύλια για εξισωτικές αποζημιώσεις τα επόμενα χρόνια.
5. Δεν αύξησε την αξία των ατομικών δικαιωμάτων ενιαίας ενίσχυσης των νέων κτηνοτρόφων ως το ανώτατο ύψος του δικαιώματος σε κάθε Περιφέρεια.
6. Δεν εφάρμοσε τον ορισμό που συμπεριλαμβάνει φρυγανώδεις, ποώδεις και ξυλώδεις εκτάσεις στους βοσκότοπους.

Ειδικά όσον αφορά τα πουλερικά, υποτίθεται ότι είναι το «ισχυρό χαρτί» του κλάδου, αφού η κατανάλωσή τους είναι σχετικά ανθεκτική στην ύφεση, γιατί οι καταναλωτές υποκαθιστούν τις υπόλοιπες κατηγορίες κρέατος με αυτά, που αποτελούν και φθηνότερη επιλογή αλλά θεωρούνται και πιο υγιεινή διατροφή  σε σχέση με τα άλλα κρέατα.  Αυτό μεταφράζεται σε υψηλότερα επίπεδα ζήτησης και (επομένως) παραγωγής.

Όμως, η ανοδική τάση της κατανάλωσης δεν αποτυπώθηκε πλήρως ούτε σε αυτό το κομμάτι του κλάδου, καθώς η παραγωγή των πτηνοτροφικών μονάδων τα περασμένα χρόνια εμφάνισε αυξομειώσεις λόγω της επιβάρυνσης από τη σημαντική άνοδο στις τιμές των ζωοτροφών.  Η τάση αυτή οδήγησε σε μείωση της αυτάρκειας και σε εισαγωγές κατεψυγμένων κοτόπουλων, ιδίως από τα Βαλκάνια, τα οποία μάλιστα ενίοτε διακινούνται ως «ελληνικής προέλευσης».

Πρόσφατα, το κόστος των ζωοτροφών υποχώρησε και, σε συνδυασμό με την υψηλή ζήτηση, επέτρεψε σε εταιρίες του κλάδου να αυξήσουν κατά τι τους όγκους παραγωγής:  π.χ., το 2017 η εγχώρια παραγωγή αυξήθηκε οριακά (+0,8%).  Αλλά πολλές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν προβλήματα που απορρέουν αφενός μεν από τα δάνεια που έλαβαν για την αντιμετώπιση της γρίπης των πτηνών το 2006 και τα οποία αποπληρώνουν ακόμα, αφετέρου δε από την κρίση στην αγορά των δημητριακών που αύξησε απότομα το κόστος παραγωγής, τη στιγμή που η οικονομική ύφεση της τελευταίας εξαετίας έχει σημάνει υποχώρηση των τιμών διάθεσης.  Έτσι, οι υποχρεώσεις πολλών μονάδων αυξήθηκαν, τα έσοδά τους υποχώρησαν και αυτές κατέγραψαν ζημίες, με συνέπεια πολλές εξ αυτών να κλείσουν ή να ενταχθούν στον πτωχευτικό κώδικα.

Έρευνα της Hellastat σε 25 παραγωγικές επιχειρήσεις εκτροφής πουλερικών κατέδειξε ότι, το 2016, ο Κύκλος Εργασιών στον κλάδο αυτό διαμορφώθηκε σε €744,1 εκ. ενώ τα περιθώρια ΚΠΦΤΑ (ΕΒΙΤDA) και ΚΠΦ (ΕΒΤ) ήταν πολύ μικρά, 5,8% και 1% αντιστοίχως.

Δική μας έρευνα σε πολλές επιχειρήσεις του ευρύτερου κλάδου κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων (ζώντων ζώων και πουλερικών) έδειξε ότι τα μέσα περιθώρια καθαρού κέρδους ήταν:

• -2,57% το 2016 (δημοσιευμένα στοιχεία 68 επιχειρήσεων),
• 1,09% το 2017 (δημοσιευμένα στοιχεία 59 επιχειρήσεων) και
• -0,65% το 2018 (δημοσιευμένα στοιχεία 24 επιχειρήσεων).

Αυτό βέβαια δεν συνεπάγεται ότι όλες οι επιχειρήσεις του κλάδου υποφέρουν αφού:

• το 2016 το χαμηλότερο περιθώριο κέρδους ήταν -69% και το υψηλότερο 35%,
• το 2017 το χαμηλότερο περιθώριο κέρδους ήταν -74% και το υψηλότερο 31%  και
• το 2018το χαμηλότερο περιθώριο κέρδους ήταν -30% και το υψηλότερο 17%.

Αυτό καταδεικνύει ότι, παρά τη δυσχερή κατάσταση στον κλάδο, επιχειρήσεις με σωστή στρατηγική και διαχείριση μπορούν και συνεχίζουν να ακμάζουν.

(1) Πηγές:

«Η “ακτινογραφία” της ελληνικής αγοράς κρέατος», Ιαν 2019, edokhellas.com          

«Μειώθηκαν το 2019 οι σφαγές των προβάτων στην χώρα μας και φθίνουσα πορεία στην τιμή του πρόβειου κρέατος στην ΕΕ», Ιούλ. 2019, agrotypos.gr

«Κτηνοτρόφοι ΑΜΘ:  Υποχρεωτική αναγραφή τιμών γάλακτος, δυσαρέσκεια για τρόπο σύστασης ΔΟΦ», Ιαν. 2020, agrotypos.gr

«SOS από την κτηνοτροφία: Γιατί η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει εδώ και τώρα», Σεπ. 2019, startup.gr

«Έρευνα κλάδου “Πουλερικά”:  Σταθερότητα του όγκου παραγωγής το 2017», Infobank Hellastat